Tokat tarihiyle ilgili bir çok önemli esere imza atmış, Tokat’ta ilk özel pansiyonun açılmasında, Tokat'taki ilk lisenin açılmasında, Tokat Halkevi’nin açılışında, Tokat İl Yıllıklarının hazırlanmasında ve Tokat müzesinin ilk kuruluşunda etkin rol almış bir şahsiyeti eskilere hatırlatmak, yenilere tanıtmak için 1. bölümde Rahmetli Halis Turgut CİNLİOĞLU'nun ailesi, çocukluk yılları, öğrenim ve aile yaşamı ile vefatına dair notları sizlerin istifadenize sunduk.
Tokat tarihinin en önemli ismi; Eğitimci, Yazar ve Tarih Araştırmacısı Rahmetli Halis Turgut CİNLİOĞLU'un hayatına dair notların 2. Bölümünde
İlk Görev
1921 senesinde bir yakınının önerisi ile Tokat’ta memuriyet hayatına başlayan Halis Turgut CİNLİOĞLU, aynı zamanda Milli Talim ve Terbiye Dairesi’nin (Milli Eğitim İl Müdürlüğü’nün) yazışmalarına da yardımcı oluyordu.
Yazısını güzel olması sebebiyle 1923‘te Milli Talim ve Terbiye Dairesi’nin açtığı muallimlik(öğretmenlik) sınavına girdi ve sınavı kazandı. 22 yaşında, Tokat Orta Mektebi tarih-coğrafya muallimi olarak göreve atandı
Öğretmenlik Yılları
Halis Turgut CİNLİOĞLU, 22 yaşında başladığı Tokat Orta Mektebi tarih-coğrafya öğretmenliğinin ardından sırasıyla, Gazi Osman Paşa Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Öğretmen Okulu, Tokat Erkek Sanat Enstitüsü ve Özel Yeşilırmak Lisesi’nde (1947-1948 eğitim öğretim yılında açılan) öğretmen olarak çalıştı. Öğretmenlik hayatı boyunca Tokat’la kalmayı tercih etmiştir. Nihayet 5 Ekim 1959’da verdiği dilekçe sonucunda 10 Kasım 1959’da emekliye ayrıldı. Milli Mücadele yıllarındaki hizmetleri dahil tam 40 yıl fiili hizmet gördü
Toplumun ancak eğitimle aydınlanabileceğini, Anadolu insanının okuyarak, okuduğunu anlayarak, anladığını bilerek, sorarak, sorgulayarak kurtulabileceğinden hiç kuşku duymayan bir eğitimci idi; Halis Turgut CİNLİOĞLU.
Ve Tokat'a Hizmetleri
Halis Turgut CİNLİOĞLU, Tokat'a ve Tokatlılara hizmetleri saymak bitmez. Öğretmenliğinin yanı sıra, tüm Tokat il ve ilçeleri ile 574 köyde araştırma ve incelemeler yapmış, en büyük hizmetini bu alanda vermiştir.
Tokat Müzesi'nin Kurulması;
O'nu farklı birçok doneden bir tanesidir, Tokat'ta ilk müzeninin kurulması. Eğitimi öne çıkaran hemen her projede görev alıyor, vatan sevgisiyle, ulusal kültürün geliştirilmesi yolundaki her uğraşıya gözü kapalı dalardı. Tokat bölgesindeki tarihi ve kültürel mirasın birer birer yok olmalarının önüne geçebilmek için bir envanter çalışmasının doğru olacağını her fırsatta ve her ortamda dile getiriyordu. Tarihi varlıkların korunmasıyla ilgili büyük uğraşları yavaş yavaş sonuç veriyordu. Boş zamanlarını, elinde kazma kürek köy köy, kapı kapı tarihi eser bulup derlemekle değerlendiren Halis Turgut CİNLİOĞLU, Tokat ve çevresinden topladığı eski eserler gelecekte Gökmedrese’de oluşturulacak Tokat Müzesi’nin temellerini atıyordu.Tokat Orta Okulu’nda tarih-coğrafya öğretmeni iken Tokat ve çevresinden topladığı eserleri Gökmedrese’de bir araya getirmiş ve böylece Tokat’la ilk müzenin kuruluş çalışmaları öncülük etmiştir.
Müzenin kuruluş çalışmalarına dair bilinmeyenleri merhum Halis Turgut CİNLİOĞLU şöyle anlatır:"Tekke ve türbeleri kapatıp mühürleme görevini bana verdiler. Baktım tekkelerde birçok eşya var. Bunlar ileride antika olacaklar, tarihi birer eser olarak saklanmaları lazımdır. Zamanın Milli Eğitim Müdürü Zeki Bey’e düşüncemi söyledim. Tarihi değer taşıyan eserlerin Gök Medrese’ de toplanmasının müze için bir adım olacağını anlattım, kabul ettiler. Özel İdare’ den Gökmedrese’nin onarımı için gerekli parayı verdiler. Bu suretle Tokat’ta müze kurulmuş oldu. Müzenin ilk eşyası tekke ve türbe eşyası olan teberler, asalar, topuzlar, nefırler, alemler, sancaklar, şişler, şamdanlar, çeşitli tarikat mensuplarının başa giydikleri eşyalar, bazı kitaplar ve bazı levhalardan meydana geliyordu. 1926’da kurduğum müzeyi 18 ay ücretsiz idare ettim. Kütüphane memuru Besim Bey(Karagülle) aynı zamanda müze memuru oldu. Behzat, Ali Paşa Meydan Camileri çevresindeki kıymetli mezar taşlarını, şeriye sicillerini müzeye mal etmeye çalıştım."
Tokat'a dair notlar;
Halis Turgut CİNLİOĞLU, hayatı boyunca hiç evlenmedi, kendini eğitime ve öğrencilerine vakfetti. Hayatındaki her detayı kayıt altına almaya çalıştı. Mesela, yaz kış demeden her sabah saat 06.00’da uyanır, yattığı odanın penceresinden termometreye bakar, o günkü hava sıcaklığını okur ve o bilgileri küçük bir not defterine yazardı.
Ülkemizin tanınmış tarihçilerinden İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, “Tokat, Niksar, Zile, Turhal, Pazar, Amasya Vilayet ve Kaza ve Nahiye Merkezlerindeki Kitabeler” adlı eserini hazırlarken Tokat, Zile, Erbaa ve Niksar’la ilgili istenilen belgeleri gönderen kişi de merhum Halis Turgut CİNLİOĞLU'ndan başkası değildir.
31 Mayıs 1982 tarihinde 81 yaşında vefat eden Halis Turgut CİNLİOĞLU, sadece Tokat'a bir eğitimci olarak hizmet etmemiş, bu görevi sırasında çalışmalarını kitaplaştırmakla kalmamış, Tokat’a dair yaptığı araştırma ve incelemeler sonucu edindiği bilgileri, karşılaştığı olayları, yakın tarihimize ışık tutacak konuları, yaşadığı çevreyle ilgili siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmeleri, kısaca bir dönem Tokat’la yaşanan hayata dair çeşitli not defterleri ya da günlükleri bir kısmı Osmanlıca Türkçesiyle bir kısmı günümüz Türkçesiyle kaleme alınmış,geçmişin izleriniz günümüze yansıtmıştır.
Halis Turgut CİNLİOĞLU’nun, bu orijinal el yazması kaynakların ve içeriğinin gelecek nesillere aktarılması Tokat’ın son bir asırlık tarihi, sosyal, kültürel ve siyasi hayatının da yeni kuşaklara aktarılmasını katkı sağlamıştır. Not defterlerinden bazıları şunlardır: “Tokat Nüfusu 1935 Yazılışına Göre” başlığını yazdığı not defterinde Tokat’ın 1935 yılına ait nüfus durumu hakkında ayrıntılı bilgiler verırken “Nüfus Sayımları 1927, 1935,1940, 1945” kapak yazılı defterlerinde de Tokat merkez, ilçe, kasaba ve köy nüfuslarını erkek, kadın ve yekun nüfus başlıkları ve tablo halinde göstermiştir. Halis Turgut CİNLİOĞLU, tuttuğu kayıtlar bizlere 1935 yılında Tokat’ta yaşamakta olan Müslüman ve Müslüman olmayan nüfusu, Tokat’taki okuryazarlık oranlan, dinlerin sayısal dağılımı ve Tokat’ta konuşulan diller tablo halinde sunmuştur.
“Vakıflar” başlıklı defterinde Tokat’taki vakıflara ait bilgilere, “Tokatlı Büyükler 1 ve 2” adlı iki defterinde Tokat merkez ve ilçelerinde yaşamış olan önemli şahsiyetlerin hayatlarına yer vermiştir. Ayrıca Tokat şehir merkezi ile kasaba ve köylerinde gördüğü tarihi yapı ve eserlere değinmiş; bu kapsamda mezar taşları, resimli taşlar ve delikli kayaların bulunduğu mevkiiler ile cami ve çeşme kitabeleri üzerindeki yazı ve resimleri not defterine aynen nakletmiştir.
1960-1970 yıllarında Tokat ve köylerindeki okul, öğretmen ve öğrenci sayılarını başka bir not defterinde vermiştir. “Tokat Coğrafyası” başlıklı defterinde Çekerek, Kelkit, Yeşilırmak, Zimav Çayı, Gedikli Deresi, Çanaklı Suyu, İmbat Suyu, Bidevi Suyu ile bu suların yatağı ve bazılarının taşma zamanı hakkında bilgiler vermiştir. “Zelzele” adlı not defterinde 1939 depremi ve bu depremde hayatını kaybeden insan ve hayvan sayılarını tablo halinde göstermiştir. Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1960 sonrası günlüklerini yazdığı “Günü Gününe 1. 1960 1980 1981” kapak yazılı ajanda tipi not defterinde Tokat’taki hava durumuna sıklıkla yer vermiş, 1960-1980 yılları arasında siyasi kargaşanın ağırlıklı olduğu bu dönemde önemli olayları kayıt altına almıştır.
Tarih Kongresi'nde Tokat'ı Temsil;
Halis Turgut CİNLİOĞLU, aynı zamanda Ankara Halkevi’nde toplanan (2 Temmuz 1932-11 Temmuz 1932) ilk Tarih Kongresi’ne 196 Tarih öğretmeninden biri olarak Tokat’ı temsil etmiş, I. Tarih Kongresi’nde Mustafa Kemal ile tanışmış, Mustafa Kemal’in Gazi Orman Çiftliği’nde verdiği çay ziyafetinde Gazi ile ayaküstü hasbihal etme fırsatını yakalamıştır. 20 Eylül 1937 -25 Eylül 1937 tarihlerinde İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda II. Tarih Kongresi’ne Tokat’ı temsilen ikinci defa katılmıştır.
Anadolu’nun İlk Öğrenci Pansiyonu;
Toplumsal aydınlanmanın bilimsel ve çağdaş bir eğitimle olacağına inanan Halis Turgut CİNLİOĞLU, öğrencilerin sağlıklı ve insani koşullarda yaşamlarını sürdürebilmeleri için tüm olanaklarını seferber etmiş, bürokratik yazışmalar yapmış, Tokat dışından gelen öğrencilerin sağlıklı beslenmeleri ve barınmalarına çözümler aramış ve öğrencilerin barınma sorununa çözüm olabilmek için köylerden Tokat’a gelen öğrencilerin barınmaları için 1926 yılında bir öğrenci Ardala Sokağında bir pansiyonu açmış ve bu, Ankara, İstanbul ve İzmir’ den sonra Anadolu’da açılan ilk pansiyonu 1959 yılına kadar işletmiştir. Yaşamı boyunca bütün masraflarını karşılamak suretiyle en azından 12 gence tahsil imkanı sağlamıştır. Bunlardan üç tanesi yüksek tahsilini de tamamlamıştır.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1926 yılında “Asarkaya Pansiyonu” adıyla açtığı Anadolu’nun ilk öğrenci pansiyonun açılış hikayesini not defterine şöyle yazıyor: “Bir gün Müdür Selçuk Bey: “Evlerde kalan çocukları bazı geceler kontrol etsen olmaz mı?” dedi. Ben de kendisine kontrol edileceklerini sezdirmeden ev adreslerini almasını rica ettim. İki gün sonra çocukların kaldıkları evleri onlar okuldayken gezdim. Müstakil olanların içini göremedim. Fakat ev sahipleri ile birlikte kaldıkları evlerde çocuklara ait odalara göz gezdirdim. İki gün sonra da geceleri gezdim. Birçokları evde yoktu. Evde bulduklarımın bazılarını da iskambil oynarken gördüm. Hele sigara içenlerin odaları dumandan oturulmaz halde idi.
Müdür beye bunları anlattım ve ben gittikten sonra aynı hallerin devam edeceğini ve bu şekilde kontrolün manasının olmadığını en iyi yolun bunları bir yapıda toplayıp, bir usule göre yönetmek olduğunu söyledim. Müdür Bey, yer bulduğum takdirde derhal bir araya getirmeye zorlayacağına söz verdi. Ertesi gün yeri buldum. Gençler Birliği’nin boşalttığı belediyeye ait üç gözlü bir yer. Meydan’da Taşhan’ın önünde yapılar vardı. Bunlardan polis karakolunun bulunduğu ve müzenin önüne kadar uzanan yapının kuzeyde kalan bölümü boştu. Belediyeden istedim, verdiler. Biz de ancak 35 çocuk toplayabildik (l928) ve pansiyonumuzu açtık.
1933‘te Sulusokak’ta okulumuzun yanında bir eve taşındık. Cumhuriyetin 1O. yılını kutlama parasından pansiyon için biraz para verdiler. Mutfak takımı aldık. Bu suretle yemeği de biz vermeğe başladık. Bu yapıda üç yıl kalındı. Ardala’da papazlara ait olduğu söylenen yapıya taşındık. 1945 yılında lise yanında pansiyon olarak yapılan binaya göçtük. 1953’te pansiyon idaresini terk ettim.”
1928’de başlayan pansiyonculuk, 1953 yılına kadar aralıksız devam ederken Tokat'ta pansiyon yüzlerce öğrencinin evi (erkek öğrencilere yönelik) oluyor. l 930’ların ortalarında bir ara kız pansiyonu da açan Halis Turgut CİNLİOĞLU, yeterli talep olmayınca devamı gelmiyor ve kapanıyor.
25 yıl pansiyon idareciği yapan Halis Turgut CİNLİOĞLU, hafta içinde okulla pansiyon arasında mekik dokuyan öğrencilerin sabah ve akşam mütalaalarında mutlaka onlara nezaret ediyor, hafta sonları ise her cumartesi akşamı muhakkak eğlence düzenliyor, pazar günleri de hava müsait ise çevredeki tarihi ve doğal güzellikler geziyor, öğrencilere birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için düsturuyla her zorluğu birlikte aşma azmini yerleştiriyor; vatan, doğa ve tarih sevgisi aşılıyordu.
CİNLİOĞLU Kitaplığı;
Halis Turgut CİNLİOĞLU, miras paylaşımı sonrasında kendi birikimiyle satın aldığı bugün “Halis Turgut Cinlioğlu Kültür Apartmanı” adı verilen yapının bodrum katında bulunan “Cinlioğlu Kitaplığı” ilk kez 1950 yılında oluşturduğu özel kitaplık düşüncesi hayata geçirmiş oluyor.
Halis Turgut CİNLİOĞLU tarafından ilk kez oluşturulan bu kütüphanede bugün birçoğu eski basım ve Tokat’la hiçbir kütüphanede bulunmayan 7000 adet kitabı yer aldığı kitaplık özellikle Tokat hakkında araştırma yapmak isteyen bir kişinin uğrayacağı ilk yerdir.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, vefatına kadar olan dönem içinde bu kütüphanesini halkın hizmetine açmıştır. Vefatından sonraa manevi evladı Mehmet Ali CİNLİOĞLU tarafından geliştirilmiş ve bir dönem, 1993-2002 yılları arasında, Taşhan’da varlığını sürdürmüştür.
Kütüphane, Mehmet Ali CİNLİOĞLU’nun özverili çabalarıyla 2009 yılından bu yana Kültür Apartmanında hizmet etmeye devam etmektedir.
Tokat Yeşilırmak Özel Lisesi;
1947 yılında Tokat Yeşilırmak Özel Lisesi adı ile açılan lisenin kuruluşuna emeği geçmiş olup 1949’da resmi lise olan bu eğitim kurumunda da hizmet vermiştir.
Tokat Gençler Birliği Spor Kulübü;
3. Bölüm “ Milli Mücadele Yıllarında Tokat ve Halis Turgut CİNLİOĞLU ”
Tokat tarihinin en önemli ismi; Eğitimci, Yazar ve Tarih Araştırmacısı Rahmetli Halis Turgut CİNLİOĞLU'un hayatına dair notların 2. Bölümünde
İlk Görev
1921 senesinde bir yakınının önerisi ile Tokat’ta memuriyet hayatına başlayan Halis Turgut CİNLİOĞLU, aynı zamanda Milli Talim ve Terbiye Dairesi’nin (Milli Eğitim İl Müdürlüğü’nün) yazışmalarına da yardımcı oluyordu.
Yazısını güzel olması sebebiyle 1923‘te Milli Talim ve Terbiye Dairesi’nin açtığı muallimlik(öğretmenlik) sınavına girdi ve sınavı kazandı. 22 yaşında, Tokat Orta Mektebi tarih-coğrafya muallimi olarak göreve atandı
Öğretmenlik Yılları
Halis Turgut CİNLİOĞLU, 22 yaşında başladığı Tokat Orta Mektebi tarih-coğrafya öğretmenliğinin ardından sırasıyla, Gazi Osman Paşa Lisesi, Kız Meslek Lisesi, Öğretmen Okulu, Tokat Erkek Sanat Enstitüsü ve Özel Yeşilırmak Lisesi’nde (1947-1948 eğitim öğretim yılında açılan) öğretmen olarak çalıştı. Öğretmenlik hayatı boyunca Tokat’la kalmayı tercih etmiştir. Nihayet 5 Ekim 1959’da verdiği dilekçe sonucunda 10 Kasım 1959’da emekliye ayrıldı. Milli Mücadele yıllarındaki hizmetleri dahil tam 40 yıl fiili hizmet gördü
Toplumun ancak eğitimle aydınlanabileceğini, Anadolu insanının okuyarak, okuduğunu anlayarak, anladığını bilerek, sorarak, sorgulayarak kurtulabileceğinden hiç kuşku duymayan bir eğitimci idi; Halis Turgut CİNLİOĞLU.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, Tokat'a ve Tokatlılara hizmetleri saymak bitmez. Öğretmenliğinin yanı sıra, tüm Tokat il ve ilçeleri ile 574 köyde araştırma ve incelemeler yapmış, en büyük hizmetini bu alanda vermiştir.
Tokat Müzesi'nin Kurulması;
O'nu farklı birçok doneden bir tanesidir, Tokat'ta ilk müzeninin kurulması. Eğitimi öne çıkaran hemen her projede görev alıyor, vatan sevgisiyle, ulusal kültürün geliştirilmesi yolundaki her uğraşıya gözü kapalı dalardı. Tokat bölgesindeki tarihi ve kültürel mirasın birer birer yok olmalarının önüne geçebilmek için bir envanter çalışmasının doğru olacağını her fırsatta ve her ortamda dile getiriyordu. Tarihi varlıkların korunmasıyla ilgili büyük uğraşları yavaş yavaş sonuç veriyordu. Boş zamanlarını, elinde kazma kürek köy köy, kapı kapı tarihi eser bulup derlemekle değerlendiren Halis Turgut CİNLİOĞLU, Tokat ve çevresinden topladığı eski eserler gelecekte Gökmedrese’de oluşturulacak Tokat Müzesi’nin temellerini atıyordu.Tokat Orta Okulu’nda tarih-coğrafya öğretmeni iken Tokat ve çevresinden topladığı eserleri Gökmedrese’de bir araya getirmiş ve böylece Tokat’la ilk müzenin kuruluş çalışmaları öncülük etmiştir.
Müzenin kuruluş çalışmalarına dair bilinmeyenleri merhum Halis Turgut CİNLİOĞLU şöyle anlatır:"Tekke ve türbeleri kapatıp mühürleme görevini bana verdiler. Baktım tekkelerde birçok eşya var. Bunlar ileride antika olacaklar, tarihi birer eser olarak saklanmaları lazımdır. Zamanın Milli Eğitim Müdürü Zeki Bey’e düşüncemi söyledim. Tarihi değer taşıyan eserlerin Gök Medrese’ de toplanmasının müze için bir adım olacağını anlattım, kabul ettiler. Özel İdare’ den Gökmedrese’nin onarımı için gerekli parayı verdiler. Bu suretle Tokat’ta müze kurulmuş oldu. Müzenin ilk eşyası tekke ve türbe eşyası olan teberler, asalar, topuzlar, nefırler, alemler, sancaklar, şişler, şamdanlar, çeşitli tarikat mensuplarının başa giydikleri eşyalar, bazı kitaplar ve bazı levhalardan meydana geliyordu. 1926’da kurduğum müzeyi 18 ay ücretsiz idare ettim. Kütüphane memuru Besim Bey(Karagülle) aynı zamanda müze memuru oldu. Behzat, Ali Paşa Meydan Camileri çevresindeki kıymetli mezar taşlarını, şeriye sicillerini müzeye mal etmeye çalıştım."
Tokat'a dair notlar;
Halis Turgut CİNLİOĞLU, hayatı boyunca hiç evlenmedi, kendini eğitime ve öğrencilerine vakfetti. Hayatındaki her detayı kayıt altına almaya çalıştı. Mesela, yaz kış demeden her sabah saat 06.00’da uyanır, yattığı odanın penceresinden termometreye bakar, o günkü hava sıcaklığını okur ve o bilgileri küçük bir not defterine yazardı.
Ülkemizin tanınmış tarihçilerinden İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, “Tokat, Niksar, Zile, Turhal, Pazar, Amasya Vilayet ve Kaza ve Nahiye Merkezlerindeki Kitabeler” adlı eserini hazırlarken Tokat, Zile, Erbaa ve Niksar’la ilgili istenilen belgeleri gönderen kişi de merhum Halis Turgut CİNLİOĞLU'ndan başkası değildir.
31 Mayıs 1982 tarihinde 81 yaşında vefat eden Halis Turgut CİNLİOĞLU, sadece Tokat'a bir eğitimci olarak hizmet etmemiş, bu görevi sırasında çalışmalarını kitaplaştırmakla kalmamış, Tokat’a dair yaptığı araştırma ve incelemeler sonucu edindiği bilgileri, karşılaştığı olayları, yakın tarihimize ışık tutacak konuları, yaşadığı çevreyle ilgili siyasi, sosyal ve ekonomik gelişmeleri, kısaca bir dönem Tokat’la yaşanan hayata dair çeşitli not defterleri ya da günlükleri bir kısmı Osmanlıca Türkçesiyle bir kısmı günümüz Türkçesiyle kaleme alınmış,geçmişin izleriniz günümüze yansıtmıştır.
Halis Turgut CİNLİOĞLU’nun, bu orijinal el yazması kaynakların ve içeriğinin gelecek nesillere aktarılması Tokat’ın son bir asırlık tarihi, sosyal, kültürel ve siyasi hayatının da yeni kuşaklara aktarılmasını katkı sağlamıştır. Not defterlerinden bazıları şunlardır: “Tokat Nüfusu 1935 Yazılışına Göre” başlığını yazdığı not defterinde Tokat’ın 1935 yılına ait nüfus durumu hakkında ayrıntılı bilgiler verırken “Nüfus Sayımları 1927, 1935,1940, 1945” kapak yazılı defterlerinde de Tokat merkez, ilçe, kasaba ve köy nüfuslarını erkek, kadın ve yekun nüfus başlıkları ve tablo halinde göstermiştir. Halis Turgut CİNLİOĞLU, tuttuğu kayıtlar bizlere 1935 yılında Tokat’ta yaşamakta olan Müslüman ve Müslüman olmayan nüfusu, Tokat’taki okuryazarlık oranlan, dinlerin sayısal dağılımı ve Tokat’ta konuşulan diller tablo halinde sunmuştur.
“Vakıflar” başlıklı defterinde Tokat’taki vakıflara ait bilgilere, “Tokatlı Büyükler 1 ve 2” adlı iki defterinde Tokat merkez ve ilçelerinde yaşamış olan önemli şahsiyetlerin hayatlarına yer vermiştir. Ayrıca Tokat şehir merkezi ile kasaba ve köylerinde gördüğü tarihi yapı ve eserlere değinmiş; bu kapsamda mezar taşları, resimli taşlar ve delikli kayaların bulunduğu mevkiiler ile cami ve çeşme kitabeleri üzerindeki yazı ve resimleri not defterine aynen nakletmiştir.
1960-1970 yıllarında Tokat ve köylerindeki okul, öğretmen ve öğrenci sayılarını başka bir not defterinde vermiştir. “Tokat Coğrafyası” başlıklı defterinde Çekerek, Kelkit, Yeşilırmak, Zimav Çayı, Gedikli Deresi, Çanaklı Suyu, İmbat Suyu, Bidevi Suyu ile bu suların yatağı ve bazılarının taşma zamanı hakkında bilgiler vermiştir. “Zelzele” adlı not defterinde 1939 depremi ve bu depremde hayatını kaybeden insan ve hayvan sayılarını tablo halinde göstermiştir. Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1960 sonrası günlüklerini yazdığı “Günü Gününe 1. 1960 1980 1981” kapak yazılı ajanda tipi not defterinde Tokat’taki hava durumuna sıklıkla yer vermiş, 1960-1980 yılları arasında siyasi kargaşanın ağırlıklı olduğu bu dönemde önemli olayları kayıt altına almıştır.
Tarih Kongresi'nde Tokat'ı Temsil;
Halis Turgut CİNLİOĞLU, aynı zamanda Ankara Halkevi’nde toplanan (2 Temmuz 1932-11 Temmuz 1932) ilk Tarih Kongresi’ne 196 Tarih öğretmeninden biri olarak Tokat’ı temsil etmiş, I. Tarih Kongresi’nde Mustafa Kemal ile tanışmış, Mustafa Kemal’in Gazi Orman Çiftliği’nde verdiği çay ziyafetinde Gazi ile ayaküstü hasbihal etme fırsatını yakalamıştır. 20 Eylül 1937 -25 Eylül 1937 tarihlerinde İstanbul’da Dolmabahçe Sarayı’nda II. Tarih Kongresi’ne Tokat’ı temsilen ikinci defa katılmıştır.
Anadolu’nun İlk Öğrenci Pansiyonu;
Toplumsal aydınlanmanın bilimsel ve çağdaş bir eğitimle olacağına inanan Halis Turgut CİNLİOĞLU, öğrencilerin sağlıklı ve insani koşullarda yaşamlarını sürdürebilmeleri için tüm olanaklarını seferber etmiş, bürokratik yazışmalar yapmış, Tokat dışından gelen öğrencilerin sağlıklı beslenmeleri ve barınmalarına çözümler aramış ve öğrencilerin barınma sorununa çözüm olabilmek için köylerden Tokat’a gelen öğrencilerin barınmaları için 1926 yılında bir öğrenci Ardala Sokağında bir pansiyonu açmış ve bu, Ankara, İstanbul ve İzmir’ den sonra Anadolu’da açılan ilk pansiyonu 1959 yılına kadar işletmiştir. Yaşamı boyunca bütün masraflarını karşılamak suretiyle en azından 12 gence tahsil imkanı sağlamıştır. Bunlardan üç tanesi yüksek tahsilini de tamamlamıştır.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1926 yılında “Asarkaya Pansiyonu” adıyla açtığı Anadolu’nun ilk öğrenci pansiyonun açılış hikayesini not defterine şöyle yazıyor: “Bir gün Müdür Selçuk Bey: “Evlerde kalan çocukları bazı geceler kontrol etsen olmaz mı?” dedi. Ben de kendisine kontrol edileceklerini sezdirmeden ev adreslerini almasını rica ettim. İki gün sonra çocukların kaldıkları evleri onlar okuldayken gezdim. Müstakil olanların içini göremedim. Fakat ev sahipleri ile birlikte kaldıkları evlerde çocuklara ait odalara göz gezdirdim. İki gün sonra da geceleri gezdim. Birçokları evde yoktu. Evde bulduklarımın bazılarını da iskambil oynarken gördüm. Hele sigara içenlerin odaları dumandan oturulmaz halde idi.
Müdür beye bunları anlattım ve ben gittikten sonra aynı hallerin devam edeceğini ve bu şekilde kontrolün manasının olmadığını en iyi yolun bunları bir yapıda toplayıp, bir usule göre yönetmek olduğunu söyledim. Müdür Bey, yer bulduğum takdirde derhal bir araya getirmeye zorlayacağına söz verdi. Ertesi gün yeri buldum. Gençler Birliği’nin boşalttığı belediyeye ait üç gözlü bir yer. Meydan’da Taşhan’ın önünde yapılar vardı. Bunlardan polis karakolunun bulunduğu ve müzenin önüne kadar uzanan yapının kuzeyde kalan bölümü boştu. Belediyeden istedim, verdiler. Biz de ancak 35 çocuk toplayabildik (l928) ve pansiyonumuzu açtık.
1933‘te Sulusokak’ta okulumuzun yanında bir eve taşındık. Cumhuriyetin 1O. yılını kutlama parasından pansiyon için biraz para verdiler. Mutfak takımı aldık. Bu suretle yemeği de biz vermeğe başladık. Bu yapıda üç yıl kalındı. Ardala’da papazlara ait olduğu söylenen yapıya taşındık. 1945 yılında lise yanında pansiyon olarak yapılan binaya göçtük. 1953’te pansiyon idaresini terk ettim.”
1928’de başlayan pansiyonculuk, 1953 yılına kadar aralıksız devam ederken Tokat'ta pansiyon yüzlerce öğrencinin evi (erkek öğrencilere yönelik) oluyor. l 930’ların ortalarında bir ara kız pansiyonu da açan Halis Turgut CİNLİOĞLU, yeterli talep olmayınca devamı gelmiyor ve kapanıyor.
25 yıl pansiyon idareciği yapan Halis Turgut CİNLİOĞLU, hafta içinde okulla pansiyon arasında mekik dokuyan öğrencilerin sabah ve akşam mütalaalarında mutlaka onlara nezaret ediyor, hafta sonları ise her cumartesi akşamı muhakkak eğlence düzenliyor, pazar günleri de hava müsait ise çevredeki tarihi ve doğal güzellikler geziyor, öğrencilere birimiz hepimiz, hepimiz birimiz için düsturuyla her zorluğu birlikte aşma azmini yerleştiriyor; vatan, doğa ve tarih sevgisi aşılıyordu.
CİNLİOĞLU Kitaplığı;
Halis Turgut CİNLİOĞLU, miras paylaşımı sonrasında kendi birikimiyle satın aldığı bugün “Halis Turgut Cinlioğlu Kültür Apartmanı” adı verilen yapının bodrum katında bulunan “Cinlioğlu Kitaplığı” ilk kez 1950 yılında oluşturduğu özel kitaplık düşüncesi hayata geçirmiş oluyor.
Halis Turgut CİNLİOĞLU tarafından ilk kez oluşturulan bu kütüphanede bugün birçoğu eski basım ve Tokat’la hiçbir kütüphanede bulunmayan 7000 adet kitabı yer aldığı kitaplık özellikle Tokat hakkında araştırma yapmak isteyen bir kişinin uğrayacağı ilk yerdir.
Halis Turgut CİNLİOĞLU, vefatına kadar olan dönem içinde bu kütüphanesini halkın hizmetine açmıştır. Vefatından sonraa manevi evladı Mehmet Ali CİNLİOĞLU tarafından geliştirilmiş ve bir dönem, 1993-2002 yılları arasında, Taşhan’da varlığını sürdürmüştür.
Kütüphane, Mehmet Ali CİNLİOĞLU’nun özverili çabalarıyla 2009 yılından bu yana Kültür Apartmanında hizmet etmeye devam etmektedir.
Tokat Yeşilırmak Özel Lisesi;
1947 yılında Tokat Yeşilırmak Özel Lisesi adı ile açılan lisenin kuruluşuna emeği geçmiş olup 1949’da resmi lise olan bu eğitim kurumunda da hizmet vermiştir.
Tokat Gençler Birliği Spor Kulübü;
Sadece eğitimde yer almayan Halis Turgut CİNLİOĞLU, 1926-1927 senelerinde yeşil sahalarda savunma oyuncusu olarak top koştururken Tokat Gençler Birliği Spor Kulübü’nün de kurdu.
1. Bölüm "Tokat'a Adanan Bir Ömür; Halis Turgut CİNLİOĞLU"
Milli Mücadele Yılları
Basın Hayatı
Yayınlanmış ve Yayınlanmayı Bekleyen Eserleri
Hasan AÇIKEL Tokattan.net
Cumhuriyetin yüksek öngörüsü,yoğun vefa duygusu ve eğitim aşkıyla dolu muhteşem öğretmenini tesadüfen tanıştığımız oğlu Mehmet Ali Cinlioğlu sayesinde öğrendim.Manevi hatırası önünde saygıyla minnetle eğiliyorum.Ruhu şad olsun kıymetli öğretmenimizin!Onun koruma ve tanıtma amacıyla başlattığı şahane müzeyi gezdim.Şimdiye kadar gördüğüm en zengin müzelerden biri olduğunu mutlulukla söyleyebilirim.Ayrıca bizi gezdirip engin bilgileriyle ağırlayan Mehmet Ali Cinlioğlu Bey'e bu vesileyle tekrar teşekkür ederim.
YanıtlaSil