1936 Yılında Erbaa

T

ürk basınının köklü gazetelerinden biri olan Cumhuriyet, 15 Ağustos 1936 tarihli sayısında "Orta Anadolu’nun Mümbit Bir Kazası: Erbaa” başlığıyla 1939, 1942 ve 1943 depremleriyle yıkıma uğrayan ve yeniden yapılanan eski Erbaa'nın 1936 yılındaki sosyal, ekonomik ve spor yaşamına dair geniş bir habere yer veriyor. O dönem Erbaa'nın en önemli sorunu görülen olarak su problemine değinen gazete "Erbaa'nın su işi halledilecek olursa burası büsbütün inkişaf edilecektir." ifadelerini spottan okuyucusuna aktarıyor.

Erbaa'nın 1936 yılındaki nüfus sayısı ile başlayan haberde, yetiştirilen tarım ürünleri ve ederi, Erbaa'da spor yaşamı, Erbaa belediyesinin o dönem ki çalışmaları ve Erbaa'da iktisadi hayata dair detaylar yer alıyor. Erbaa'nın su problemine değinen gazete, ovadan susuzluk nedeniyle yeterli verim alınamadığını, sulu tarım için Kelkit ve Yeşilırmak’tan istifade edilmesini öneriyor.

Ayrıca, Erbaa'nın Kale köy Boğazkesen bölgesinde Kelkit ırmağı ile birleşen Yeşilırmak’ın Samsun Çarşamba'da döküldüğünü belirten dönemin Cumhuriyet Gazetesi Muhabiri, Hasan Uğurlu Barajının inşa edilmesiyle yapılabilen nakliyatların hayata geçirilmesi için öneride bulunmayı ihmal etmiyor.

Cumhuriyet Gazetesi'nin 15 Ağustos 1936 tarihli sayısının 6 sayfasında“ Orta Anadolu’nun Mümbit Bir Kazası: Erbaa ”  başlığıyla yayınlanan haberin içeriğinde şu ifadelere yer veriliyor;

Bin, bin beş yüz evli, 8–10 bin nüfuslu Erbaa kazası geniş ve mümbit bir ova üzerine kurulmuş, şark ve şimalden karayaka ve Karınca dağları ile cenubdan ufak tepeler ve yaylalarla muhat garbi Kelkit ırmağının takip ettiği ova ile açık, güzel bir kazadır.

Kelkit, Kale Köyünün Boğazkesen kısmında Yeşilırmak ile birleşerek Çarşambaya dökülür. Bu ırmağa Erbaa - Çarşamba arasında nakliyata müsait bir şekil verme imkânı vardır.

Erbaa’nın 160 köyü vardır. Bu köylerin içinde hava, su ve manzara itibariyle çok güzelleri olmakla beraber birkaç yüz sene evvelisi gibi kalanları da mevcuttur. Erbaa’da tütün, afyon, kendir, pamuk, hububat, çay ve ipek böceği yetiştirilmektedir. En büyük servet membaını tütün teşkil eder. Her sene asgari bir buçuk milyon kilo tütün yetiştirilir. Ve tütünden her sene 750 bin lira para girer. Tütünden başka afyon, kendir, pamuk ve zer’iyatı da mühim bir servet membaı olmakla beraber her nedense köylü afyon zer’iyatına fazla ehemmiyet vermekte, pamuğu da ancak kendi ihtiyacına göre yetiştirmektedir. Erbaa’nın bazı köylerinde ipek böceği yetiştiren köylüler mevcutsa da bu kısma da lazım gelen ehemmiyet verilmemektedir. Tababetle kullanılan (mahleb) de epeyce para getirmektedir. Bu işi de ehemmiyetsiz telakki etmemek lazım gelir. Yumurta, deri ve yapağı işi de epeyce bir yekun tekil eder. 

Bunlardan başka Amasya’nın (çiçekli bamyası) diye şöhret kazanan kuru bamya Erbaa’nın Zuday köyünde (Şimdilerde Alparslan Kasabası) yetişir ve Amasya’ya yakın olan Teke nahiyesinde ve köylerinde yetişen misket elması Amasya’ya şöhret kazandıran elmadır.

Son zamanlarda Mercimek Köyü ve civarında bağcılığa fazlaca ehemmiyet verilmektedir. Kısaca diyebiliriz ki Erbaa’da yetişmeyen ve yetişmeyecek olan hiçbir mahsul yoktur. Fakat suyun azlığı bu mahsullerin de noksanlığını intaç etmektedir. Eğer Erbaa’yı ve susuz olan köylerini Kelkit ve Yeşilırmak’tan istifade ederek sulama imkanı hasıl olsa bu mümbit arazi bir Mısır olur.

Erbaa’nın suya ihtiyacı olduğu kadar temizlik ve yola da çok büyük ihtiyacı vardır. Çok sıcak olan bu muhitte yağmursuz mevsimler bunaltıcı bir kuraklık yapar ve bu kuraklık, zaten bakımsız ve az temizlenen Erbaa’yı toza boğar. Yağmurlu mevsimlerde ise, kaldırımsız sokaklar geçilmeyecek bir hale gelir. 

Bu zengin toprakların suya, temizliğe ve bakıma çok ihtiyacı vardır. Biraz gayret ve biraz çalışmakla istenilen her şey elde edilebilir. Erbaa Belediyesinin, hiç olmazsa bundan sonra olsun fazla paraya mütevakkıf olmayan temizlik işlerine ehemmiyet vermesini dileriz. 

Erbaa'da Spor

Erbaa spor işleri, her yerde olduğu gibi, birkaç şahsın varlığına bağlıdır. Faaliyet devriyesi bu çalışkan kimselerin işleri icabı yazın Erbaa’da bulundukları müddete inhisar eder. Ondan sonra faaliyet durmasa bile yokluğunu hissettirecek kadar azdır.

Diğer Belediye İşleri

Şahsi bir teşebbüs sayesinde vücuda getirilmiş olan elektrik teşkilatının bir çok noksanları olmakla beraber takdire değer bir teşebbüs sayılabilir. Belediyenin şimdiye kadar yapamadığı elektrik işine bir kaç zengin yardım etmiş olsa, daha istifadeli bir şekle sokulabilir ve Erbaa bugün ki yarı karanlık vaziyetinden biraz daha aydınlığa kavuşmuş olur.

İtfaiye Belediyenin başaracağı işlerin en ön safında bulunması icap eden işlerden biridir. Zira, kerpiç ve tahtadan yapılmış ve yapılmakta bulunan Erbaa evlerinin ve Erbaa’nın sigortası ancak bu teşkilatın esaslı ve işe yarar bir hale getirilmesiyle kabildir. bu teşkilattan da istifade ciheti gene bol suya bağlıdır. 

İktisadi Hayat

1935 rökoltesinin iyi fiyatla satılması Erbaa’da tütün ekimiyle uğraşan köylüyü ve halkı, bu sene daha fazla tütün ekmeye teşvik etmiştir. Geçen sene 6300 küsür zürradan ibaret olan ekisi miktarı bu sene 9500 -10,000 zürraa kadar yükselmiştir. Yetişecek tütün miktarının üç buçuk milyon kilo olacağı tahmin edilmektedir. Yalnız ova ve ovaya yakın köylerde, bazı hastalıkların zuhur etmesi bu sene de Erbaa’da iyi tütün miktarını azaltacaktır. Havalar müsait gidip diğer kısımlar iyi kurursa ancak o zaman dip ve dip üstlerinin fenalığı pek zararı mucip olmayacaktır.

 Hasan AÇIKEL  Tokattan.net

 Tokattan.net

  HaberErbaa.com