İnsanoğlu yaşadığı zaman diliminde bazen yaptığı icatlarla bazen söylediği bir söz bazen de ilmiyle tarihin akışı içinde kendine yer edinmiştir. İşte Tokat'ın yetiştirmiş olduğu önemli bir din âliminin Osmanlı da almış olduğu eğitim ve bulunduğu vazifede, vermiş olduğu kararla imparatorluğun bekasına katkı sağlayan Kadızade Mehmed Tahir Efendi’yi maalesef çoğumuz bilmemekteyiz.
600 yıllık tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapan Tokat, maalesef bugün hak ettiği tarihi bilinirlilik açısından şehrin farkına varılamamaktadır. Çok çeşitli zengin kültüre sahip olan bu şehir, yetiştirmiş olduğu şahsiyetlerle de tarihe yön vermeyi başarmıştır. Hititlilerden kalma Maşat Höyük şehri, Roma ve Bizans döneminden kalma Sebaptapolis önemli tarih dokusudur. Tokat Kalesi, Taşhan, Bey Sokağı, Ali Paşa Cami ve hamamıyla şehre tarihi bir estetik yansıtmakta. Halk sevincini kederini ortak yaşayacak kadar samimidir. Düğünlerde oynanan Ellik halayı, Omuz halayı, Çegirge ve Tokat ağırlaması bunun en güzel örneğidir.
Tarihte ülkenin bulunduğu zor durumu canı pahasıyla da olsa, verdiği fetvayla devletin bekasını uzatan, değerli bir şahsiyet Kadızade Mehmed Tahir Efendi.
Osmanlının 104. Şeyhülislamı olan Mehmed Tahir Efendi 1160 (1774) yılında Tokat'ta dünyaya gelmiştir. Babası Kadı olan ve önemli din âlimlerinden biri olan, Ömer Efendi adında bir şahsiyetin oğludur. Padişah 2. Mahmut’a Şeyhülislamlık yapacak kadar önemli makama gelen Mehmed Tahir Efendi yaklaşık iki buçuk senelik göreviyle Osmanlı’ya hizmet etmiştir.
Yeniçeri ocağı eski düzenini kaybetmiş, ayaklanmalar devletin gündemini meşgul etmektedir. Yeniçeriler yapılan ayaklanmalarla istemedikleri padişahı indirmekle yetinmeyip devlet adamlarını da öldürebilmektedirler. Asker usulüne yakışmayan bu davranışlar sadece devlet adamları için değil halk içinde büyük tehlike arz etmektedir. Halkın malına ve canına kast eden yeniçeriler büyük tepkilere neden olmuştur.
Dini bilgilerini babasından alan Mehmed Tahir Efendi döneminin önde gelen âlimlerinden istifade etmek için medreselerde öğrenimini sürdürüp icazet almış ve girdiği ruus (öğretim üyeliği) imtihanını başarıp müderris olmayı hak etmiştir. Memuriyet hayatına atılan Mehmed Tahir Efendi kadı olarak görev yapmıştır.1818 de önemli bir göreve yani İstanbul Kadılığına yükselmiş, 1824 ve 1825 de ise Anadolu Kazaskerliğe sonradan da Rumeli Kazaskerliğine layık görülmüştür. Dönemim padişahı 2. Mahmut gelişmeleri yakından takip ederken ülkenin içinde bulunduğu düzenin ve huzurun tekrar sağlanması için çözüm yolları aramaktadır. Artık ordu da ıslah zamanı gelmiş ve bozulan Yeniçeri ocağını dağıtıp yeni bir askeri sistemle devlet huzura kavuşturulmalıdır. Girdiği savaşlarda Osmanlı’ya fetihler zaferler kazandıran Yeniçeriler artık devleti yıkacak kadar güçlenmişlerdi. Sistemi kökten çözmek isteyen 2. Mahmut öncelikle işe sağlam güvenilir bir kadro kurmakla başladı. Öncelikle bu yeniliğe Tahir Efendi'yi Şeyhülislamlık makamına getirerek başladı. Aldığı bu vazifenin bilincinde olan Mehmed Tahir Efendi, sultana bağlılığını ve devletin bekası için elinden geleni yapacağına dair söz vermiştir.
Şeyhülislam Mehmed Tahir Efendi artık gereken fetvayı vermişti. Yeniçerilerin kaldırılması gerekiyordu. 2. Mahmut adamlarına hazırlıklara başlaması için emri verdi ve Sadrazam Selim Paşa, Yeniçerilerle savaşa girer ve her iki taraf içinde büyük kayıplara neden olur. Ele geçirilen Yeniçeri Ağası öldürülür ve cesedler Sultan Ahmed Meydanındaki Çınaraltına gömülür. Bu olayların sonucunda 6000 kişi ölür 20.000 kişide sürgüne gönderilir. Verdiği tarihi kararla devlet erkanı tarafından övgüyle bahsedilen Tokatlı Şeyhülislam Mehmed Tahir Efendi 80 yaşına gelene kadar bu görevi devam ettirir. Ömrünün kalan kısmını evinde inzivada ibadet halinde geçiren bu önemli şahsiyet, 1838 yılında vefat eder ve Eyüpsultan’da yaptırdığı mezara gömülür.
Hayatı boyunca birçok eser kaleme alan Mehmed Tahir Efendi’nin başlıca eserleri: Mecmuat-ül-Fetava, Şerh-i Kelimet-üt-Tevhid, On iki tarik üzere yazılmış Nuriyye Risalesi, Tefsir-i Sure-i İhlas ile Talak hakkında bir risale adlı eserleri mevcuttur.
İbrahim BEYAZIT Halkla İlişkiler Uzmanı
Tokattan.net ibrahimbeyazit60@gmail.com
Hiç yorum yok
Yorum Gönder