Cumhuriyet'in Tokat Vekili Mustafa Vasfi SÜSOY

azi Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet döneminde Cumhurbaşkanı sıfatıyla Tokat’a yaptığı geziler sırasında ikamet ettiği evin sahibidir. Samsun’a çıkmak üzere İstanbul’dan ayrıldığı andan itibaren Mustafa Kemal Paşa’nın yanında yer almış az sayıda kişiden biri ve Kurtuluş mücadelesinde önemli katkılarda bulunmuş Cumhuriyet dönemi 1., 2., 3. ve 4. Dönem TBMM Tokat Milletvekili Mustafa Vasfi SÜSOY'un hayatına dair bilinmeyenleri derledik.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Cumhuriyet döneminde Cumhurbaşkanı sıfatıyla Tokat’a yaptığı geziler sırasında ikamet ettiği ev, Mustafa Vasfi SÜSOY’a aittir. Ayrı tarihlerde gerçekleşen üç ayrı gezide de bu evde kalması anlamlı ve adı geçen şahsın Kurtuluş Savaşı’ndaki yeri ile ilgilidir. Mustafa Vasfi SÜSOY, Samsun’a çıkmak üzere İstanbul’dan ayrıldığı andan itibaren Mustafa Kemal Paşa’nın yanında yer almış ve önemli katkılarda bulunmuştur.

Mustafa Vasfi SÜSOY Kimdir?

Türkiye Büyük Millet Meclisi sicil kayıtlarına göre Mustafa Vasfi SÜSOY’un kısa biyografisi şu şekildedir:

Piyade yüzbaşı Mustafa Vasfi SÜSOY, 1876’da Tokat’ta doğdu. Kehpazzâde Osman Efendi’nin oğludur. Annesi Nefise Hanım’dır. Mustafa Vasfi, ilk ve orta öğrenimini Tokat’ta tamamladı ve daha sonra askerlik mesleğini seçti. Alaydan yetişerek subay oldu. Uzun dönem Kuzey ve Güney Arnavutluk’ta, Edirne bölgesinde ve Doğu vilayetlerinde askeri görevlerde bulundu. I. Dünya Savaşı’nın başlangıcından itibaren Mustafa Kemal Paşa’nın maiyetinde karargah subaylığı yaptı. Dolayısıyla, 19 Mayıs l919’da Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Samsun’a çıktı ve vatanın bağımsızlığına yönelik çalışmaların içinde bulundu. Binbaşılığa terfi ettikten kısa bir süre sonra emekliye ayrıldı. Mustafa Kemal Paşa’nın himayesi ile Birinci Dönem’den ölümüme kadar yani ikinci üçüncü ve dördüncü dönemlerde Tokat’dan milletvekili seçildi. Hayatının son yıllarında ileri derecede şeker hastalığına tutulan Mustafa Vasfi Bey’in rahatsızlığı uzun sürmüş ve 10 Ekim 1934’te Ankara’da vefat etmiştir.

Birinci Dünya Savaşı sırasında İstanbul’da bulunan Mustafa Vasfi Bey, Mustafa Kemal Paşa’nın 9.Ordu Müfettişi olarak görevlendirilmesinden itibaren O’nun emrinde bulundu ve Bandırma Vapuru’nda yer alanların içinde yer aldı. Karargah komutanı olarak görevi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışına kadar devam etti. İstanbul Hükümeti tarafından 9 Ekim 1919’da yaş haddinden emekliye sevkedilmesine rağmen Ankara Hükümeti bu kararı tanımadı.

Mustafa Vasfi Bey’in Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne seçilmesi sırasında da ilginç olaylar yaşandı. Uzun süre Tokat dışında yaşadığı ve yörenin sorunlarını bilmediği gerekçesiyle milletvekili adaylığına karşı çıkıldı. Hatta okur-yazar olmadığı şeklinde asılsız söylentilerle karşı karşıya kaldı. Aleyhinde ortaya atılan söylentilerin etkili olması sonucu ilk seçimlerde milletvekili seçilemedi. Seçimi kazandığı halde istifa eden Şeyh Şükrü ve onu izleyen Hoca Fehmi Efendi’nin yerine Tokat Milletvekili seçildi.

29 Nisan 1920’de Büyük Millet Meclisine katılan Mustafa Vasfi Bey, Mustafa Kemal Paşa’ya yakın çizgide yani Birinci Grup içerisinde yer aldı ve birçok önemli komisyonlarda yer aldı. Bu ilk yasama döneminde aktif olarak çalışmalara katıldı. İkinci, Üçüncü ve Dördüncü Dönem milletvekili seçimlerinde de Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne giren Mustafa Vasfi Bey, 12 Aralık 1923’te verdiği bir dilekçe ile Birinci Dünya Savaşı sonunda kıdemli yüzbaşı olduğunu, daha sonra bir süre staj görerek binbaşılığa terfi ettiğini, ancak; Mustafa Kemal Paşa ile birlikte Samsun’a çıkması ve Ulusal Kurtuluş Savaşı’na katılması üzerine İstanbul Hükümetince terfi ettirilmeden emekliye sevk edildiğini ifade ederek binbaşılığa terfi ettirilmesi gerektiğini bildirdi. Mustafa Vasfi Bey’in bu isteği gizli bir oturumda görüşüldü ve hazırlanan mazbata oylanarak kabul edildi. İlgili kanun gereği Mustafa Vasfi Bey, binbaşılığa terfi ettirildi. Cephedeki hizmetleri nedeniyle İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi.

Evli ve üç cocuk babası olan Mustafa Vasfi Bey, son yıllarında yakalandığı şeker hastalığı nedeniyle 10 Ekim 1934 tarihinde Ankara’da vefat etti. Atatürk, Mustafa Vasfi Bey'e bir devlet töreni düzenleyerek Ankara'daki Cebeci Şehitler mezarlığına defnettirmiştir. Daha sonra aile "SÜSOY" soyadı aldı.

Hakimiyet-i Milliye’de, O’nun ölümü üzerine resmiyle birlikte şu yazı yayınlanmıştır:

Mustafa Bey, Büyük Harb’de Gazi Hazretleri’nin ordu kumandanlıkları zamanında bütün cebhelerde maiyetlerinde bulunmuş, kendini çok evvelden Gazi ve vatan hizmetine vakfetmiştir. Milli Mücâdele’nin ilk gününden beri Büyük Şef’in izinden ayrılmayan Mustafa Bey, dürüst ve temiz olduğu kadar sevimli, neş’eli bir zatdı. Açık yürekliliği ile tok- sözlülüğü Meclis içinde büyükler yanında ona ayrı bir kıymet verdiriyordu. Çok samimi ve öz memleket şivesiyle konuşmasından duyulan zevk ayrı bir şeydi

Anılarla Mustafa Vasfi SÜSOY

Uzun yıllar gerek cephede gerek cephe gerisinde Atatürk’ün yanında ve hizmetinde bulunan Mustafa Vasfi Bey, bu hizmetlerle övünç duyduğunu şu sözlerle açıklıyor;

Memleketin yer yer düşman kuvvetler tarafından haksız yere işgali sıralarında Gazi-i Muhterem ve Reis-i mübeccelemiz Mustafa Kemal Paşa Hazretleri ile birlikte Anadolu’ya geçtim. Mücadele-i Milliye esnasında Ferit Hükümeti tarafından yapılan Tahdîd-i-sin 122 Kanunu ile takaüde sevkedildim, istiklâl ve istiklâli vatan gayesiyle müteşekkil Büyük Millet Meclisi’ne aza olarak geldim (Meclis’e iltihak târihi: 29 Nisan 1336) ve şerefli vazife ile halen çalışmaktayım…”

Eğitimci Yazar Hasan AKAR, "Tokat Yılları" başlıklı yazısında Mustafa Vasfi Bey'in talebi ile yapılan Gazi Paşa İlkokulu'nun hikayesini şu ifadelerle kaleme aldı;

1924 yılında Tokat Deve Görmez Mahallesi'nde Gazi Mustafa Kemal'in Tokat'a gelişlerinde kaldığı Milletvekili Mustafa Vasfi Süsoy'un da (1876-1934) evi olan mahalde Gazi Paşa İlkokulu'nun temeli atıldı. Temel atma törenine Dâhiliye Vekili Mehmet Cemil Uybeydin (1880-1957), Sıhhiye Vekili İbrahim Refik Saydam (1881-1942) ve Tokat Milletvekili Mustafa Vasfi Süsoy katılmışlardır. Bu okul 1928 yılında eğitime başlamıştır.

Bu okulun yapılışı ile ilgili Mustafa Vasfi Süsoy'un torunlarından Nail Tuncer Süsoy bize şu bilgiyi aktarmıştır: 'Mustafa Kemal eşi Latife Hanım'la Cumhuriyet'in ilanından sonra 25-27 Eylül 1924 tarihleri arasında Tokat'a gelişindeki sohbet sırasında Mustafa Vasfi Süsoy tarafından bir okul ihtiyacı konusu gündeme getirilmiştir. Bunun üzerine Mustafa Kemal heyette bulunan Maarif Bakanını çağırarak gerekli talimatı vermiştir. Kısa sürede Ankara'dan tahsisat gönderilerek okulun yapımına başlanılmıştır.'