ğitime ve hayatımıza kattığı değerlerle 2021 yılında aramızdan ayrılan, Samsun Başçiftlikliler Derneği Eski Başkanı, 43 yıllık eğitimci, değerli büyüğümüz Rahmetli Metin KILIÇ’ı rahmet ve özlemle bir kez daha anıyoruz. Metin KILIÇ’la 2013 yılında Basciftlik.net sitesi için Başçiftlik tarihine yolculuk yaptığımız "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin ikinci bölümünde; Başçiftlik Ortaokulunun açılışında halıcılık serüvenine, 1970 ve 1980 darbesinden ilkinde sunuculuk yaptığı Halı festivallerine, Başçiftlik'in 1969 ile 1989 yılları arasındaki sosyo-kültürel değişimini konuştuk.
2 Eylül 2013 tarihinde Basciftlik.net sitesine yayınlanan "Dünden bugüne Başçiftlik" söyleşinin 2. (ikinci) bölümü sizlerle...
Hasan AÇIKEL : Metin Bey 1960’lı yıllara dair söyleşimizin 1. Bölümünde unuttuğumuz bir konu var. 1966 yılında dönemin Başbakanı Süleyman Demirel Almus Barajı açılışına geliyor. Başçiftlik köyünden bir ekip Niksar’da Demirel’e bir talep mektubu veriyor, devamını sizden dinleyelim.
Hasan AÇIKEL : 1968 İhsan ŞEN Belediye Başkanı seçiliyor. Ama Başçiftlik’te geçim tarım, hayvancılık ve gurbete çalışmaya gidenlerin kazandıklarından sağlanıyor. 1970 Başçiftlik ekonomisi desek ilave ne söylersiniz.
Metin KILIÇ : Zamanın başbakanı Süleyman DEMİREL Almus barajını açmak üzere Tokat’a geldiğinde bunu fırsat bilen Başçiftlik ileri gelenleri örgütlenip Niksar’a da uğrayan DEMİREL’i karşılamaya gitmişler. Yazdıkları bir mektubu DEMİREL’e vererek kendisinden yol, su ve elektrik bunun yanında köye birde Ortaokul açılmasını istemişler. Mustafa GÜLER, İsa ŞEN ve o zaman herkese sonsuz teşekkürler. Ben o okuldan mezun oldum..
Hasan AÇIKEL : 1968 İhsan ŞEN Belediye Başkanı seçiliyor. Ama Başçiftlik’te geçim tarım, hayvancılık ve gurbete çalışmaya gidenlerin kazandıklarından sağlanıyor. 1970 Başçiftlik ekonomisi desek ilave ne söylersiniz.
Metin KILIÇ : 1970’li yıllar sadece Başçiftlik’in değil Türkiye’nin zor yılları. Kuyrukların yoklukların olduğu yıllar. Köylerin büyük bir bölümünde elektrik, yol ve su yok. İnsanların geliri yok, çalışacak iş sahası yok. Sanıyorum yerel yönetimlere bütçeden ayrılan para da bir hayli azdı ki onlarında eli kolu bağlı. 1960’lı yılların son yarısında Almanya işçi göçü başladı. 1970’li yıllarda bu azaldı. Başçiftlik’te de İhsan ŞEN önderliğinde bir kalkınma kooperatifi kurularak Almanya'ya işçi gönderme çalışmalarına başlandı. Birkaç kişinin de bu kooperatif sayesinde Almanya'ya gittiğini biliyorum.
Metin KILIÇ : Halıcılık fikrinin temelleri Tokattaki bir yol hikayesinden sonra başlıyor. Vali Yusuf YAKUPOĞLU sanıyorum. Halıcılık fikrini ilk ortaya atan O. Babamdan ve o günün büyüklerinden dinlediklerim bunlar.
Metin KILIÇ : Başçiftlik’in kaderi yoksullukla yoğrulmuş. Halıcılığın temelinden önce o yıllara bir dönmek lazım. O zamanki köyün durumuna bir göz atacak olursak; ekili dikili alan yok, arazi engebeli ekime dikime uygun değil ayrıca verimsiz, %90’ı kıraç, iklim uygun değil 8 ay kış 4 ay yaz, sanayi ve ticaret yok, bizi büyükşehirlere bağlayan yol da yok. Bu nedenle her şey ateş pahası. Gücü kuvveti yerinde olan erkeklerin %90’ı GURBET KUŞU, kışın İstanbul’da amale…
Halk ne yapacak? Buna çözüm arayan Belediye Başkanı İhsan ŞEN’e zamanın valisi Yusuf YAKUPOĞLU bir öneride bulunur.
Başkan yoksulluğu önlemek için insanlara iş ve aş temin etmek lazım… köydeki her aileden bana 40 kız çocuğu getir, bunlara halıcılık öğretelim, halı dokuyarak ailelerine ekonomik bir katkıda bulunurlar.
der. Teklif İhsan ŞEN’in aklına yatar ama kızlarını okula bile göndermekten imtina eden Başçiftlik’ten 40 kız nasıl bulunacak, babaları nasıl razı edilecek.
Hasan AÇIKEL : Peki sonra 40 kursiyer kız bulunuyor değil mi?
Metin KILIÇ : O kalkınma gönüllüsü 40 kız bulunur. (Bunlardan biride benim ablam) kızların başına bekçi olarak Karagızın kör, aşçı olarak da Nurittin’in karısı tutularak Tokat’a gönderilen kızlar, bir sene sonra halı ustası olarak köye dönerler. Bunların öncülüğünde başlayan halıcılık faaliyeti 1971 yılından sonra büyük bir ivme kazanarak çevreye dağılmış, yakın vilayetlerde ve bölgede büyük bir iktisadi potansiyel oluşturmuştur. Başçiftlik merkezdeki tezgâh sayısı 1970’li yılların ortasında 1200'ün üzerindedir. Başçiftlik’te ilk halı dokuyan müteşebbis Asım YILDIZ dır.
Hasan AÇIKEL : Siz o dönemde Başçiftlik'te değil, öğretmen okulundasınız.
Metin KILIÇ : Elbette, ben Öğretmen okulunu parasız yatılı okudum, ama bütün tatillerim Başçiftlik’te geçmiştir. Aynı zamanda o kızlardan biri de benim ablam, babam da belediyede encümen. Babamın terzi dükkanını siz hatırlamazsınız ama hatırlayanlar bilir, siyasetin şekillendiği, güncel olayların konuşulduğu, köy halkının toplandığı bir mekan. Benim çocukluğum ve gençliğim o mekanda geçti.
Hasan AÇIKEL : Metin bey siyaset derken, halıcılığa ara verelim. 1977 yerel seçimlerinde İhsan ŞEN Belediye Başkanlığını kaybediyor, Cemal BAYRAM seçiliyor.
Metin KILIÇ : Lakabıyla Garacamal Cemal amca bizim komşumuzdu, sert mizaçlı, otoriter bir adamdı. Nur içinde yatsın. Bilindiği gibi Başçiftlik’te mahalle, sülale çekişmesi öteden beri var olagelmiştir. Aşağı mahalle, yukarı mahalle ve halkın isteğiyle Cemal BAYRAM Niksar’dan getirildi ve reis seçildi. Kendisi bir dönem başarılı bir şekilde başkanlık yaptı. İhsan ŞEN’in elinden reisliği almak kolay bir iş değildi. Karşısına sevilen karizmatik bir adayın çıkartılması gerekiyordu. Öylede oldu. Ama sağlık sorunları çeken (böbrek yetmezliği) olan bir abimizdi. Bir dönem ancak dayanabildi.
Hasan AÇIKEL : 1977 yerel seçimleriyle Belediye Başkanlığını seçilen Cemal BAYRAM’ın Başçiftlik için en büyük icraatı sizce nedir?
Metin KILIÇ : Bir toplumu idare edenler o toplumun kaymağıdır. Halkın seçtiği kişilerdir, saygımız var. Bütün başkanlarımızın Başçiftlik’e elbette katkıları olmuştur. Düzenli bir geliri akarı olmayan belediyelerde takdir edersiniz ki iş yapmakta zordur. Cemal BAYRAM’ın en büyük icraatı bence komşu köylerle aramızda oluşan husumetlerin giderilmesinde, arabuluculuk ve hukuki mücadelede olmuştur. Kendisini saygı ile anıyoruz.
Hasan AÇIKEL : Metin Bey, 1970’lerde bir yaylaların ayrılma muhabbetti var, hatta manisi var “Ayırdı yaylaları” diye biten.
Metin KILIÇ : Aşağı yayla bizim ilk yaylalarımızdandır. Buraya sadece belli aileler gidiyor, çok geniş yaylaklarda onların koyunları, malları otlanıyordu. Orta yayla ise aşağı yaylaya göre otlakları daha az olan ve tez kuruyan bir yayla idi. Kimse kimsenin yaylasında da koyun otlatamazdı, bu kuralı koyan koymuş. Yaylaların ayrılmasının ana sebebi bence mahalle olayından kaynaklanır. Pöğnek adı verilen koyun sürülerinin aynı sülale ve şahıslara ait olması, yaylak durumunun hayvan sayısına yetersizliği, daha verimli ve otlu yaylaların güdülme ihtiyacı gibi şeyler.
Hasan AÇIKEL : 1980 darbe oluyor, askeri yönetim Cemal BAYRAM Belediye başkanlığından alınıyor. Yerine Kazım KOÇ atanıyor. Kazım KOÇ döneminde Başçiftlik.
Metin KILIÇ : 1980 ihtilalinden sonra biliyorsunuz bütün başkanlar görevden alındı. İhtilal Hükumetinin gösterdiği kişilere başkanlık verildi. Yani başkanlıklara atama yapıldı. Samukgil sülalesinden bir asker emeklisi Kazım KOÇ Belediye başkanı olarak atandı.
Kazım KOÇ dönemi ülkenin de durumu nedeniyle biraz sıkıntılı geçti. Darbe demokrasinin kesintiye uğramasıdır. Seçilmişlerin yerine atanmışlar. Tabi bu atanmışlarda doğal olarak halkın değil kendini atayanların isteklerini yerine getirir. Darbe yönetimlerinde demokrasi ve anayasal hak ve özgürlükler rafa kalktığı için kimse haktan hukuktan bahsedemez. Kazım KOÇ döneminde her ne kadar çok büyük haksızlıklar hukuksuzluklar oldu, denemezse de çok iyi geçtiği de söylenemez. Sadece resmi yazışmalar düzeyinde belediye idare edilmiştir, hepsi o kadar.
Hasan AÇIKEL : Hem 1970 hem de 1980 darbesinde Başçiftlik dersek.
Metin KILIÇ : Türkiye’de 70’li yıllar sağ sol çatışması ile geçmiştir. Bu yüzden ülkemizin kayıp yıllardır. Yakın çevremizde çıkan Fatsa olayları, THKP ve TİKKO’nun karadeniz yapılanması, Kızıldere olayları bir bütün olarak incelendiğinde yakınınızda olan olaylardan etkilenmemeniz mümkün değil.
Hasan AÇIKEL : Başçiftlik'te bu olaylara karışan, bundan yargılanan oldu mu?
Metin KILIÇ : 1980 öncesi Başçiftlik’te faaliyet gösteren sol bir görüşlü bir dernek yoktur, Ülkü ocakları vardır. Ben de ülkü ocaklarının kurucularından biriyim. İhtilal döneminde Amasya’da öğretmendim. Derneğimiz kapatıldı, fakat dernek faaliyetleri için yargılanan ceza alan hiçbir arkadaşım olmadı. Başçiftlik ülkü Ocakları konusu suç teşkil eden hiçbir hareketin içinde olmamıştır.
Hasan AÇIKEL : Kazım KOÇ dönemi 1983 sona eriyor, Remzi BOLAT geliyor bu süreci anlatır mısınız?
Metin KILIÇ : Remzi BOLAT da seçilmiş biri değil ihtilal yönetiminin atadığı belediye başkanlarından birisidir. Asker emeklisidir, arkasında ihtilal yönetimi olduğu için verdiği emir ve direktifleri onu atayan güçten almıştır.
Hasan AÇIKEL : 1984 de yerel seçimler yapılıyor, İhsan ŞEN tekrar Belediye Başkanı seçiliyor.
Metin KILIÇ : İhtilal dönemi bir kaos ve boşluk dönemi olarak geçmiştir. Başçiftlik’in otoriter ve çalışkan bir başkana ihtiyacı vardır. Buda 2. dönem başkanlık yapmış herkes tarafından sevilen sayılan İhsan ŞEN'den başkası olamaz. Halkın bu yönde bir arzusunun olduğu kesin seçilmesi de bunu göstergesidir. İhtilalden sonra yapılan ilk demokrasiye dönüş seçimlerinin galibi İhsan ŞEN olmuş. Başçiftlik’te İhsan ŞEN’li yıllar yeniden başlamıştır.
Hasan AÇIKEL : 1984 yılı 1. halı ve spor festivali sunuculuğuna giden süreçte festival fikri nereden çıktı ? O günlere dair aklınızda kalanlar.
Metin KILIÇ : Ben o yıllarda tatillerimin tamamını Başçiftlik’te geçiriyordum. Festival fikri nereden çıktı nasıl gelişti bilmiyorum. Belediyeden verilen bir ilanla Başçiftlikli memurlar olarak ortaokulun salonunda toplandık, reis (İhsan ŞEN) bir konuşma yaptı. Festival fikrini ortaya koydu, saatlerce tartışıldı ve karar kılındı. Daha sonra etkinlikler için komiteler oluşturuldu. Bizde sunucu olarak seçildik. Daha sonra birkaç toplantımız daha oldu.
Hasan AÇIKEL : 1984 yılı 1. halı ve spor Festivale katılanlar, dönemin Tokat valisi Recep YAZICIOĞLU, sanatçılar Mihrican BAHAR ve Murat AKKAYA… bizim aklımıza gelen davetliler, diğerlerini hatırladığınız kadarıyla paylaşır mısınız?
Metin KILIÇ : Sayın valimizin annesi ve babası da gelmişlerdi. Sadece yöresel sanatçılar değil Canan BAŞKAYA, Fatma EĞİLMEZ gibi THM sanatçılarının yanı sıra Kırkpınar’ın büyük pehlivanları da davet edildi. Türkiye’nin çok namlı pehlivanları Başçiftlik er meydanında uzun yıllar kozlarını paylaşmışlardır. Başçiftlik güreşlerine katılan ünlü pehlivanlardan bazıları: Fevzi ŞEKER, Reşit KARABACAK, Recep KILIÇ, Servet AYDEMİR, Mehmet UZUN, Sebahattin ÖZTÜRK, Zekeriya GÜÇLÜ ve adı şu anda aklıma gelmeyen pek çok ünlü pehlivan… Festivalimiz Türkiye çapında bir üne kavuştu. Daha sonra da pek çok ünlü sanatçı yöre halkına konserler verdi.
Hasan AÇIKEL : 1984 yılı 1. Halı ve Spor Festivalini biz cumhuriyet meydanına serilmiş halıları gösteren resimle hatırlıyoruz, halıcılığa ve Başçiftlik’e katkısı ne oldu?
Metin KILIÇ : 70 ve 80’li yıllar Başçiftlikli’nin yoksulluk zincirlerini kırıp refah ve medeniyete tanıştığı, sosyalleşip kapılarını sonuna kadar dışarı açtığı yıllardır. Halıcılık sayesinde artık herkesin cebinde tomarla para vardır. Geceleri sokakları halı dokuyan kızların kirkit ve türkü sesleri doldururken gündüzleri çevre il ve ilçelerden gelen çırak minibüsleri meydanlarda durmaktadır. Cıvıl cıvıldır Başçiftlik. Bu yıllar evde, okulda, sokakta, kahvede halı ve çıraktan başka bir şeyin konuşulmadığı zirve yıllarımızdır. Ben İhsan ŞEN’in başkanlık yıllarına Başçiftlik’in yükselme dönemi diyorum.
1980 de ihtilal olmuş. Ülkede her şeyin durağanlaştığı bir dönemde 100 yıllardır yapılan geleneksel festivallerinin dışında yöresel bir etkinlik yok denecek kadar az iken köyümüzde panayır ağırlıklı bir festival düzenlenmesi o dönemde kültür bakımından nerelere yükseldiğimizin bir göstergesidir…
1984 öncesinde de köyümüzde çevre köylerin katıldığı panayır türü eğlenceler ve güreşler düzenlenmiştir. Ancak 1984’teki Festival içinde kültür, halıcılık ve güreş dahil birçok spor dalının olduğu yarışmaların yapıldığı, organize bir hareket. Bölgenin etkilendiği kültürel bir eylemdir.
Daha ne olsun. Hasan bey, bu Festivalden sonra Karadeniz'in her yerinde Başçiftlik konuşulur oldu. Festivalimiz yerel ve ulusal basında geniş bir şekilde yer aldı. Tanıtımımız reklamımız yapıldı bize şan ve şeref verdi. Büyük bir organizasyondan alnımızın akı ile çıktık. Sonraki yıllarda Başçiftlikli’nin gittiği her köy ve ilçede kolay çırak bulmasında, yapılan bu festivallerin bıraktığı olumlu etkinin rolü çok büyük olmuştur.
Hasan AÇIKEL : 1984’de başlayan Halı festivalleri 1989’da neden bitti?
Metin KILIÇ : Yapılan festivallerin getirisi ve götürüsü her dönemde tartışılmıştır. Yapılan harcamalar, pehlivanlara ödenen paralar, gelen konuklara yapılan ikramlar belediye bütçesine elbette hatırı sayılır bir yük getirmiştir. Ancak Başçiftlik imajına kattığı artı değer, trilyonlarla elde edemeyeceğimiz bir değerdir.
Zor bir dönemde başlayan bu güzel hareket daha sonra gelen başkanlar tarafından desteklense idi, şimdi bizi dünyaya tanıtan uluslararası düzeyde bir etkinliğin sahibi olurduk. Ne yazık ki Festivalimizi Kültür Bakanlığına tescil ettirip geleneksel hale getiremedik…
"Dünden Bugüne Başçiftlik" 3. Bölümde;
* 1989 yerel seçimleri
* 1990‘de Başçiftlik’te halıcılık
* 1990’da Başçiftlik’in ilçe olma serüveni
* 1990’lardan sonra hızlanan Başçiftlik’ten göçler
* 1992 yerel seçimleri
* Gurbetteki Başçiftliklilerin buluşma noktaları Başçiftlik Dernekleri
* Ve Samsun’daki Başçiftlikliler…
Hasan AÇIKEL Tokattan.net
Tokattan.net
Basciftlik.net
Hiç yorum yok
Yorum Gönder